Een Troubadour: Wat is dat?
De troubadour
Van middeleeuwse lied-dichter tot populaire muzikant
Bij het woord 'troubadour' denken de meeste mensen aan een ouderwetse muzikant; een rondreizende middeleeuwse lied-dichter gekleed in een pofbroek, een jasje met brede witte kraag en een hoed met een veer erin die door het land trok. Met zijn luit luisterde hij feesten en partijen op, gegeven door de hoge adel. Maar wist je dat dit soort muzikanten nog steeds bestaat? Tegenwoordig zijn het moderne liedjeszangers die feestmuziek verzorgen op partijen en braderieën. Voor muziek voor een feestje zit je goed bij hen. Ze hebben daarbij overigens geen pofbroek en (meestal) geen luit meer, maar gewone kleding en moderne instrumenten. Maar wat is een troubadour nu precies? Waar komen ze vandaan en waarom waren er eigenlijk troubadours? En hoe zien moderne troubadours eruit en wat voor werk doen zij precies?
Wat is een troubadour?
Een troubadour is een Middeleeuwse kunstenaar. Ze waren een soort mengvorm van muzikanten en dichters. Ze componeerden liederen en droegen die voor. Hierbij begeleidden ze zichzelf op een muziekinstrument, vaak een snaarinstrument. Een belangrijk kenmerk van troubadours is dat het reizende muzikanten zijn. Ze trokken van dorp naar dorp en velen reisden ook naar het buitenland. De grote steden van Europa waren populaire bestemmingen voor troubadours. Veel van hen gingen ook mee op kruistocht. Ze begeleidden de kruisvaarders op hun tocht richting het Heilige land.
Een troubadour heeft verder nog een aantal specifieke kenmerken. Ze zongen in het Occitaans, een van de oudste literaire talen van Europa. Ze waren vaak van betere komaf en konden doorgaans lezen en schrijven, wat nodig was om gecomponeerde liederen vast te leggen. Dat gebeurde overigens pas vanaf 1250 en in het begin was de notitie erg summier. Alleen de toonhoogten werden opgeschreven. Troubadours kwamen vooral voor in Zuid-Frankrijk, maar bereisden heel Europa. Er zijn ongeveer 460 van dit soort lieddichters bekend, die bij elkaar 2600 liederen hebben nagelaten. Dit waren er waarschijnlijk meer, maar niet alles is bewaard gebleven. De liederen hadden vaak ongeveer dezelfde melodieën en verschilden vooral in tekst. Er zijn namelijk maar 260 melodieën bekend uit die tijd.
Waar komt het woord Troubadour vandaan?
De meningen zijn behoorlijk verdeeld over de herkomst van het woord. Veel wetenschappers zijn van mening dat het woord afkomstig is van het Occitaanse woord trobar en het Latijnse tropare, wat vinden, of bedenken betekent. Dit zijn de romanisten. Een andere groep wetenschappers, de arabisten, beweert echter dat het woord een Arabische afkomst heeft en van het woord taraba komt. Deze discussie is belangrijker dan hij lijkt, want het houdt verband met de geografische plaatsing van de troubadour. Ze kwamen namelijk zowel op in het zuiden van Frankrijk als het noorden van Spanje. Die laatste regio werd in de Middeleeuwen flink beïnvloed door de Arabische Moren. De discussie gaat dus ook over cultureel erfgoed. Eén ding is echter zeker: troubadours bevonden zich in het centrum van de literaire activiteiten van die tijd en hadden waarschijnlijk door zowel Europese als Arabische invloeden.
Wat is de functie van een troubadour
Troubadours hadden diverse functies in de Middeleeuwen. Ze waren er niet alleen ter vermaak, maar hadden een hoop andere, nuttige kwaliteiten en functies.
Liederen met een boodschap
In de Middeleeuwen was met elkaar communiceren een stuk moeilijker dan tegenwoordig. Alles ging per brief of boodschapper en het duurde doorgaans erg lang voordat een boodschap aankwam bij de andere partij. Daarbij konden de meeste mensen niet lezen en schrijven in de Middeleeuwen, waardoor het geschreven woord weinig nut had. Troubadours vervulden vaak de rol als boodschapper in die tijd. Het was tenslotte een reizende muzikant, die doorgaans in alle uithoeken van het land kwam. Hij componeerde liederen van alles wat hij zag en meemaakte en speelde die liederen overal in het land voor de mensen. Op die manier bleef iedereen een beetje op de hoogte van wat er gaande was.
Vermaak
Een van de belangrijkste functies van een troubadour was natuurlijk het vermaken van zijn publiek. In de Middeleeuwen was er niet zo gek veel te doen, waardoor veel mensen zich graag lieten vermaken door leuke muziek. De liederen gingen vaak over liefde en in het bijzonder verboden liefde tussen reeds getrouwde geliefden. In deze tijd was het namelijk gebruikelijk om mannen en vrouwen aan elkaar uit te huwelijken, vooral in adellijke kringen. Liefdeloze huwelijken waren daarom aan de orde van de dag en hoofse dames en heren vonden het heerlijk om weg te dromen bij de romantische poëzie van de troubadour. Verder waren deze lieddichters natuurlijk ook graag geziene gasten op feesten en partijen.
Kruistochten
Troubadours namen regelmatig deel aan kruistochten. Dit zijn tochten waarbij ridders en andere strijders naar Jeruzalem trokken, om het 'Heilige Land' te bevrijden van de moslims en terug te geven aan de christenen. Deze tochten waren vaak vol ontberingen en menig kruisvaarder stierf onderweg, zo ook de troubadours. Degenen die het wel overleefden, componeerden liederen over de kruistochten, waarin de situatie vaak wat rooskleuriger werd voorgesteld dan 'ie daadwerkelijk was. Het allereerste (bij ons bekende) troubadourslied gaat over de kruistocht tegen de Moren in Spanje, wat toen nog Marcabras heette.
De ontstaansgeschiedenis
De eerste troubadours kwamen al op in de 11e eeuw. De eerste bij ons bekende troubadour was Willem van Poitiers, die de hertog van Aquitanië was. Hij schreef en componeerde zijn liederen in het Occitaans en zong - net als de meeste bij ons bekende troubadours - over hoofse liefde, de liefde tussen en man en een vrouw van adellijke komaf. Andere bekende troubadours zijn Bernard de Ventadour en Jaufré Rudel. Het troubadourschap was echt een adellijke aangelegenheid, want veel hoofse lieden componeerden zelf liederen in de stijl van de troubadours. De bekendste is hertog Jan 1 van Brabant. Troubadours waren sterk verwant aan de Occitaanse taal en cultuur, die in Zuid-Frankrijk gesitueerd was. Toen Frankrijk aan het begin van de 14e eeuw op een gewelddadige manier Languedoc inlijfde, werd deze cultuur vernietigd en verdwenen ook de troubadours.
Voordat het echter zo ver was, trokken troubadours grote delen van Europa door. Sommigen gingen naar Noord-Frankrijk, wat het domein van de trouvères was, anderen trokken naar Italië of Catalonië. Zuid-Frankrijk was in die tijd een verdeeld land dat niet in handen was van de Franse koning. Die ziet in de 13e eeuw kans om het land in te lijven en een oorlog te starten. Er was namelijk ketterij in de Provence, een grote, zo niet dé grootste misdaad in die tijd. De Paus stuurt zijn leger van Dominicanen naar de streek om een grootschalige inquisitie te starten. De koning van Noord-Frankrijk, die aasde op het land, was er als de kippen bij om de Paus te steunen. Dit leidde tot de Albigenzer Oorlogen, die van 1209 tot 1229 duurden. Veel troubadours sneuvelden in de gevechten en anderen verloren hun baan. Geld voor kunst en cultuur werd immers in de oorlog gepompt. Er zijn vele liederen gecomponeerd over deze oorlogen.
Na de oorlog vonden veel troubadours opnieuw werk in Spanje en Italië. Samen met de invloed die de trouvères al eerder uitoefenden in Noord-Frankrijk, ontstond er een soort universele monodie, of akkoordenbegeleiding. Er werd wel in de eigen landstaal gezongen. Andersom werd de trouvèremuziek na 1250-1300 nieuw leven ingeblazen door de troubadours. Trouvères waren sowieso belangrijk, want ook West-Duitse Minnesänger en Italiaanse kunstenaars werden door hen beïnvloed. Meer over verschillende soorten troubadours lees je hieronder.
Trouvères
Er is vaak onduidelijkheid over het verschil tussen troubadours en trouvères. De meeste mensen denken dat beide hetzelfde zijn, op hun locatie na. Troubadours leefden namelijk in Zuid-Frankrijk en trouvères in Noord-Frankrijk. Er zijn echter meer verschillen.
De taal
Troubadours zongen in een Zuid-Frans dialect, het Occitaans, of de Langue d'Oc. Dit dialect is tegenwoordig verdwenen. Trouvères zongen in de Langue d'Oïl, de taal die nu het moderne Frans is.
De muziek
De muziek van troubadours was feestmuziek, of dansbare muziek, terwijl trouvères veel ingetogenere muziek maakten.
De doelgroep
Troubadourmuziek was echt bedoeld voor de hogere klasse, de adel en verarmde adel. Trouvères speelden voor iedereen, dus voor zowel de adel als de burgerij.
Overigens waren beide groepen muzikanten niet altijd even getalenteerd in het uitvoeren van hun muziek. Velen waren vooral componisten en dichters. Ze lieten hun muziek dus vaak uitvoeren door andere muzikanten, zoals jongleurs of minstreels. Die gebruikten voornamelijk snaarinstrumenten, zoals de luit, het portatief en de harp.
Minnezangers
Minnezangers, of Minnesänger zijn erg vergelijkbaar met het troubadoursvak, met een aantal kleine verschillen. Zo ontstond het beroep van minnezanger pas in de loop van de 14e eeuw, toen de troubadourstijd grotendeels voorbij was. Minnezangers kwamen voor in West-Duitsland en maakten vergelijkbare muziek, al was hun werk vaak stijver en minder uitbundig.
Jongleurs en minstrelen
Jongleurs staan nu bekend als mensen die goed meerdere ballen in de lucht kunnen houden, maar vroeger was het begrip een stuk breder. Het waren zogenaamde 'speelmannen', die van kasteel naar kasteel trokken om het adellijke publiek te vermaken met muziek en andere kunsten. Ze traden ook op in de dorpen, waar ze meestal volksmuziek ten gehore brachten. Jongleurs componeerden niet zelf, maar droegen het werk van andere voor. Wanneer een jongleur in vaste dienst ging op een kasteel, veranderde hij van naam en werd hij voortaan een minstreel genoemd.
Leuke muziek van Troubadours van de 21e eeuw
Het troubadoursvak verdween grotendeels in de 14e eeuw, maar bestaat nog steeds. Tegenwoordig zijn er een hoop moderne troubadours die liedjes ten gehore brengen op feesten, festivals en partijen. Ze worden vaak ingehuurd voor feestmuziek of live achtergrondmuziek. Moderne troubadourmuziek is echt muziek voor een feestje. Wil je een feestje geven en heb je leuke muziek nodig, dan is een moderne troubadour perfect voor live achtergrondmuziek. Ze zingen vaak poëtische liedjes in verschillende talen. Deze moderne liedjeszangers en -zangeressen brengen meestal bestaande liedjes ten gehore, waardoor ze eigenlijk meer weghebben van Middeleeuwse minstrelen. Ze zijn in te huren als je een feestje wilt geven. Ze spelen rustige, melodische muziek gespeeld en ook vaak verzoeknummers. Hierdoor is er voor ieder wat wils, kan er gedanst worden en regelmatig loopt de troubadour voorop in de poloniase. Veel van hen hebben een eigen website, met een overzicht van welke liedjes ze spelen, zodat je een goed idee krijgt van het soort muziek het stemgeluid en de begeleiding.
Conclusie
De troubadour is al eeuwen de gangmaker op feesten en is met de tijd meegegaan.
Wil jij weten wat Poptroubadour Arnoud Kas op jouw feest kan betekenen? Klik dan hier en vul het contactformulier in, of bel vrijblijvend 06 53238687.
Meer weten over troubadours? Klik dan hieronder op de links.
https://isgeschiedenis.nl/nieuws/troubadour-de-middeleeuwse-muzikant